Hồi xưa, cá dập dìu ở các sông Mekong, Irrawaddy, Chao Phraya, Meklong, Prahang và hạ lưu sông Perak. Bây giờ đập thuỷ điện dày đặc trên dòng Mekong đã tiễn loài cá nguồn tự nhiên này vào sách đỏ. Ở Việt Nam cá chỉ còn nhiều ở dòng SerePok.
Cá sọc dưa đây không phải là con cá lia thia xung trận bị thua, mình nổi sọc dưa quay đầu… di tản. Nó là con cá nổi tiếng khắp một vùng Đông Nam Á, có tên tiếng Anh là Jullien’s Golden Carp, họ với cá chép, miệng vàng.
Hai bên mình có năm bảy sọc vẩy đen nên chết với tên không lấy gì làm vẻ vang. Lại còn có râu dài làm bộ cảm. Sống lang bạt kỳ hồ tuỳ theo mùa. Mưa sống ở nước sâu, nắng sống ở nước cạn để sanh sản.
Cho nên, sọc dưa mùa này, sau khi lệnh đánh bắt thời vụ dở bỏ, thường khá khan hiếm vì mùa mưa đã gần kề, nước sông không còn hiền hoà. Nhưng mùa nước lớn cũng là mùa thức ăn nhiều, cá có cái ăn nhiều hơn, béo hơn.
Đủ thấy, tuy tên Việt con cá không vẻ vang, nhưng thịt nó không “sọc dưa” tí nào. Lần đầu tiên chúng tôi được thưởng thức món cá này cách đây chừng nửa tháng tại Làng ẩm thực Tây Nguyên ở Bình Quới. Nơi đây cũng đã “sọc dưa” vào thời kinh tế suy thoái, lèo tèo vài ba khách, nhưng vẫn còn cá phục vụ khách.
Họ gọi tên nó là cá Sihanouk. Con cá hôm đó bề ngang chừng mười mấy cm, không lớn như tài liệu cho biết. Cỡ cá tối đa dài 165cm và nặng đến 70kg, vì cá có thể sống đến 50 năm. Thịt cá dai và béo. Dai hơn cả cá tai tượng nuôi trên 10 năm chúng tôi đã có lần tường thuật trong bài Vị hương xa của tai tượng cao tuổi.
Giữa những lớp thịt có lẫn những “dây” mỡ làm cho dễ liên tưởng đến thịt bò Kobe. Nhưng sọc dưa là sọc dưa, Hoà ngưu (bò Nhật) là hoà ngưu, mỗi thứ có vị ngon riêng.
Thịt cá đã ngon sẵn, chỉ cần cái lẩu chua, nhúng miếng cá vào cho đến lúc chín vừa ăn, là tới bến. Miếng cá có một độ dòn và dai nhất định, dẫu rằng dòn và dai khó mà đi đôi với nhau. Lại ngọt thịt không thua cá biển.
Còn may là cá sọc dưa vần còn trên dòng SerePok ở đại ngàn Tây Nguyên, mẹ của sông Mekong. Nó tạo nên huyền thoại về một thức đặc sản riêng. Có lẽ đập Ialy cũng góp phần làm chúng kiệt số lượng đi.
Nhưng người dân ở vùng này vẫn thường bắt được những con cá nặng đến 20kg, có con đến 50kg và địa chỉ của chúng là những nhà hàng ở Sài Gòn. Sài Gòn còn đưa nó lên cao trào: cá tiến vua, ăn vừa ngon vừa sang như vua.
>> XEM THÊM: Ngư dân miền Trung trúng mùa cá nam, thu tiền triệu mỗi ngày